ما در مجموعه پرسیکا طی سال ها اجرای سفر گروهی کوهنوردی و طبیعت گردی در مناط طبیعی و به دور از امکانات همواره شرایط مختلف جوی، محیطی و منطقه ای را تجربه کرده ایم. یکی از آن دسته شرایطی که چندبار در سفرهای گروهی با آن مواجه شدیم که دست بر قضا یکی از شرایط خطرناک در طبیعت است، صاعقه و رعد و برق است. در این موارد چه باید کرد؟ اگر در اینترنت جستجو کنید با تعداد زیادی مقاله کپی شده یا ترجمه شده روبرو می شوید که نکات مختلفی را بیان کرده اند اما در این مقاله من به عنوان راهنما و سرپرستی که سالهاست تمام شرایط محیطی را تجربه کرده ام، قصد دارم تجربه خودم را از شرایط برخورد صاعقه به شما بگویم.

اینکه صاعقه چرا و چگونه رخ می دهد بحث ما نیست و اصلا مهم هم نیست؛ مهم این است که اگر رخ داد چه کار کنیم و چه کار نکنیم؟ همراهان عزیز به این نکته توجه داشته باشید که خطر صاعقه جدی است و یک رخداد طبیعی خطرناک است. احتمال برخورد صاعقه در طول عمرتان 1 در 60000 است. این احتمال کم است بله ولی این آمار در شرایط عادی زندگی است. برای کسی که دائما و هفتگی در فضای باز مانند کوهستان و جنگل تفریح و ورزش می کند این آمار به مراتب به بالاتر است.

آیا می دانید مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض صاعقه اند(فقط به دلیل دست کم گرفتن شرایط ایمنی که عموما از جانب مردان بیشتر است)

نسبت برخورد صاعقه به مردان با زنان که به دلیل نادیده گرفتن خطرات صاعقه از سوی مردان است

آمار دقیقی از فوتی بر اثر صاعقه در کشور موجود نیست ولی فقط در بازه 18 تا 31 اردیبهشت 1398 طبق اعلام هلال احمر صاعقه باعث فوت 20 نفر و مصدومیت 32 نفر شده است.

بهار و تابستان احتمال بروز صاعقه بیشتر از شش ماه دوم سال است و ساعات ظهر تا 6 بعد از ظهر بیشترین آمار تلفات را دارد

ما اینجا دو سناریو را بررسی می کنیم:

1. قبل از اجرای سفر هشدار هواشناسی درباره بروز صاعقه صادر می شود

2. هشدار هواشناسی صادر نشده اما در حین اجرای کوهنوردی یا طبیعت گردی گرفتار صاعقه می شویم

در سناریوی اول باید بگویم که عقلانی ترین راه این است که اگر هشداری صادر شده بود، به راحتی و بی هیچ ترسی سفر خود را لغو کنید و وارد منطقه نشوید چراکه اصولا بهترین راه برای زنده ماندن در شرایط صاعقه، قرار نگرفتن در معرض آن است! پس اگر هشداری از قبل توسط سازمان هواشناسی صادر شد آن را جدی بگیرید و سفر خود را لغو کنید

اما حال فرض می کنیم که هشداری نبود، در حال کوهنوردی یا طبیعت گردی می باشیم و هوا ناگهان به هم می ریزد و در معرض صاعقه قرار می گیریم، چه باید کرد؟

1. اگر علم به این دارید که صاعقه قرار است به وقوع بپیوندد کاری که سریعا نتوانید آنرا متوقف کنید انجام ندهید، بنابراین اگر حین صعود می باشید و هوا در حال سیاه شدن است از صعود اجتناب کنید و به ارتفاعات پایین تر بازگردید. اولویت در زمان وقوع صاعقه پیدا کردن یک سرپناه است

2. تلفن همراه، دستگاه جی پس اس، ساعت هوشمند، بیسیم و سایر لوازم الکتریکی – مخابراتی خود را کاملا خاموش کنید و از فیلم و عکس گرفتن اکیدا اجتناب کنید

نکته: روشن بودن لوازم مخابراتی و الکترونیکی تاثیر مضاعفی بر جذب صاعقه ندارد، مثلا این باور درست نیست که آنتن موبایل می تواند باعث جذب صاعقه بشود و چنین چیزی تاکنون از نظر علمی ثابت نشده است و حتی برعکس در مواقع صاعقه استفاده از تلفن های سیمی خطرناک تر از استفاده از تلفن های بیسیم است. نکته ای که در خاموش کردن این ادوات وجود دارد این است که باعث می شود آنها را از خود دور کنیم چرا که همگی اجسام فلزی و هادی جریان می باشند

3. سایر لوازم فلزی مانند باتوم کوهنوردی را از خود دور کنید، این لوازم هادی جریان الکتریکی می باشند

4. سعی کنید تا حد امکام خیس نشوید چرا که آب خود هادی جریان الکتریکی است

5. اگرچه احتمال برخورد صاعقه در همه مکانها وجود دارد، اما در جنگل ها کنار بلندترین درخت، در دشت ها کنار تک درخت دشت، در کوهستان روی قلل و کنار تابلوی قله، کنار دیواره ها و سنگ های متمایز و روی خط الراس ها احتمال برخورد صاعقه بیشتر است، پس از بودن در این مکانها اجتناب کنید و اگر در چنین مکانی می باشید سریعا موقیت خود را تغییر دهید

6. از تماس مستقیم با زمین، سنگ، صخره، درخت و… اجتناب کنید و همواره یک عایق بین خود و زمین داشته باشید

7. درون کمپ اگر هستید از تردد غیر ضروری خودداردی کنید و اگر تردد دارید از پوشیدن دمپایی یا صندل اجتناب کنید

8. درون چادر روی زیرانداز عایق نشسته و تمام وسایل فلزی را از خود دور کنید، وسایل ارتباطی و مخابراتی همگی خاموش باشد، بهتر از برای کم شدن سطح مقطع بدن در حالت چمباتمه باشید

9. اگر درون جانپناه یا شکاف هایی درون سنگ پناه گرفته اید از تکیه دادن به دیوار خوددرای کنید و زیر خودتان را با زیرانداز یا کوله پشتی عایق کنید

10. خونسردی خودتان را حفظ کنید و تا زمان آرام شدن فضا از انجام هرکاری خودداری کنید

نکته بعدی در هنگام بروز صاعقه یا رعد و برق تخمین مسافت آن است، همانگونه که می دانید به دلیل اختلاف سرعت صوت با نور ما اول نور را می بینیم و بعد صدا را می شنویم. با این اختلاف زمانی بین نور و صدا می توان فاصله صاعقه را از خودمان تخمین بزنیم. بلافاصله بعد از دیدن نور شروع به شمارش می کنیم: هزار و یک، هزار و دو، هزار و سه، هزار و چهار، هزار و پنج و…

هرکدام از شمارش ها معرف یک ثانیه اختلاف است، در آخر هر چند ثانیه که بین دیدن نور و شنیدن صدا فاصله بود را در عدد 300 ضرب می کنیم، عدد به دست آمده فاصله بین شما و صاعقه به متر است. برای مثال اگر فاصله 3 ثانیه بود صاعقه کمتر از 1000 متر(1 کیلومتر) با شما فاصله دارد، اگر فاصله 10 ثانیه بود صاعقه حدود 3 کیلومتر با شما فاصله دارد. به طور کلی اگر اختلاف زمانی کمتر از 5 ثانیه بود باید بسیار جدی اقدامات ایمنی را رعایت کرد.

و در آخر همواره آب و هوای روزانه را رصد کنید، تهدید را ارزیابی کنید و موقعیت خود را بسنجید و با حفظ خونسردی بهترین تصمیم را بگیرید. فراموش نکنید فردی که دچار برق گرفتگی ناشی از صاعقه شده است حامل بارالکتریکی نیست و می توانید به آن دست بزنید. اگر صاعقه به کسی برخورد کرد بلافاصله نیروهای امدادی را خبر کنید و اقدامات اولیه را برای فرد انجام دهید. در کوهستان برای امداد با شماره 112 تماس بگیرید

اینفوگرافی رعد و برق