در سفرهای طبیعت گردی و کوهنوردی خوابیدن در حین سفریکی از مهم ترین لحظات است، اگر خوب نخوابید روز خوبی نخواهید داشت و اگر خوب بخوابید در طول روز کاملا سرحال می باشید، شما جز کدام دسته می باشید؟ آیا تا صبح درون کیسه خواب از سرما می لرزید و یا  از شدت گرما تمام زیپ های کیسه خواب را باز می کنید؟ در این نوشته به طور خاص درباره این مورد توضیح خواهم داد که چطور یک کیسه خواب خوب انتخاب کنید و چطور خواب خوب و راحتی در طبیعت تجربه کنید، من مسعود فرح بخش راهنمای کوهنوردی و ترکینگ و مدیر پرسیکا بعد از سالها کوهنوردی و طبیعت گردی در نقاط مختلف ایران و جهان قصد دارم تمام آن چیزی که در مورد کیسه خواب می دانم را به شکل خلاصه و مفید به شما بگویم، در ادامه مطلب با من باشید…

در هنگام خرید کیسه خواب باید چند سوال از خود بپرسید؟ بعد از جواب دادن به این شش سوال می توانید بسیاری از گزینه های موجود در بازار را فیلتر کنید

1. آیا قرار است خودتان با کوله پشتی خودتان کیسه خواب را حمل کنید و یا کیسه خواب قرار است به طرق مختلف برای شما حمل شود؟

این سوال مهمی است، آیا شما یک کوهنورد می باشید که لوازمتان را خود حمل می کنید و یا تمام سفرهایتان با خودرو است و بار شما نیز با خودرو حمل می شود؟ مشخصا اگر جز گزینه اول باشید دلتان نمی خواهد که وزن زیادی را حمل کنید از طرفی حجم کوله پشتی شما نیز محدود است. پس قبل از خرید کیسه خواب حتما به حجم و وزن آن دقت کنید. به طور کل کیسه خواب های بالای 2 کیلوگرم برای افراد گزینه اول مناسب نیست، از طرفی حجم جمع شده کیسه خواب نیز بسیار مهم است. حتما دلتان نمی خواهد که نصف حجم کوله پشتیتان را کیسه خواب اشغال کند.

کیسه خواب ها از نظر جنس به دو نوع پَر(اردک، غاز و…) و الیاف مصنوعی تقسیم می شوند. پَر هم حجم کمتری دارد و هم وزن کمتری و گزینه ای مناسب برای افراد دسته اول می باشند

کیسه خواب های الیاف مصنوعی اما برای دسته دوم مناسب تر است

2. در چه دمایی قرار است درون کیسه خواب بخوابید؟

آیا قرار است در زمستان در ارتفاعات دماوند روی آن بخوابید؟ آیا قرار است در تابستان در یکی از ییلاقات شمال درون آن بخوابید؟ یا قرار است در پاییز در کویر درون آن بخوابید؟ واضح است که در هر سناریو شما دمای متفاوتی را تجربه می کنید پس باید حدود دمایی که در آن می خوابید را بدانید و بعد از آن با مراجعه به اعداد نوشته شده روی کیسه خواب آن را انتخاب کنید

اگر قصد دارید در زمستان درون کوهستان بخوابید باید کیسه خواب پر تهیه کنید، چرا که پر نسبت به الیاف مصنوعی عایق بهتری است(در یک حجم و وزن یکسان)

اگر قصد دارید در دماهای بالای صفر تا کمی پایین تر از زیر صفر بخوابید کیسه خواب الیاف نیز می توانید گزینه شما باشد

3. معنی دماهای نوشته شده روی کیسه خواب چیست؟

این قسمت بسیار مهم است، هنگام خرید کیسه خواب برند، روی آن یکسری اعداد باید نوشته شده باشد که هرکدام معنی و مفهوم خاص خود را دارد. بعد از اینکه حدود رنج دمایی که می خواهید در کیسه خواب بخوابید را فهمیدید باید بر این اساس یک کیسه خواب بخرید اما این اعداد چه هستند و یعنی چه؟

Upper Limit حد بالا : دمایی که در آن یک مرد استاندارد می تواند بدون تعرق بیش از حد به راحتی بخوابد. دست ها بیرون از کیسه خواب و زیپ کیسه خواب باید باز باشد.(این دما ممکن است روی برخی کیسه خواب ها ذکر نشود)

comfort دمای راحتی : دمایی که در آن یک زن استاندارد می تواند به مدت 8 ساعت خواب آسوده را تجربه کند.

Lower Limit یا comfort Limit حد پایین یا حد دمای راحتی: دمایی که در آن یک مرد استاندارد می تواند به مدت 8 ساعت خواب آسوده را تجربه کند

Extreme دمای نهایی : نهایت دمایی که در آن یک زن استاندارد می تواند به مدت 6 ساعت بماند (خوابیدن مطرح نیست) بدون اینکه دمای عمومی بدنش افت کند و یا دچار هایپوترمی و مرگ شود(در این دما یخ زدگی اعضای بدن محتمل است)

بر طبق این استاندارد منظور از مرد استاندارد ؛ مردی 25 ساله با قد 173 سانتیمتر و وزن 73 کیلو می باشد و منظور از زن استاندارد زنی 25 ساله با قد 160 سانتیمتر و وزن 60 کیلو می باشد. این اعداد بر اساس استاندارد EN 13537 می باشند و برای کیسه خواب های برند در شرایط آزمایشگاهی محاسبه می شود. کیسه خواب های غیربند بر اساس نسبت وزن و حجم و مقایسه با مدل های برند به شکل تخمینی به این دماها می رسند.

پس همانطور که متوجه شدید علاوه بر دما، جنسیت شما نیز در انتخاب کیسه خواب تعیین کننده است. دقت کنید که برخی فروشگاه ها دمای کیسه خواب را با دمای اکستریم تبلیغ می کنند، این دما فقط قرار است شما را از مرگ نجات دهد و دمایی نیست که بر این اساس کیسه خواب انتخاب کنید

4. چه جنسی برای شما مناسب است؟ کیسه خواب پَر یا الیاف مصنوعی؟

این یک سوال بسیار پرتکرار است، هر دو معایب و مزایای خاص خود را دارند.

کیسه خواب پر دارای وزن کمتر ، حجم کمتر ، نیاز به مراقبت بیشتر ، حساسیت بیشتر به رطوبت ، خشک شدن دیرتر و صد البته قیمت بالاتر می باشد.

کیسه خواب الیاف مصنوعی دارای وزن بیشتر ، حجم بیشتر ، نیاز به مراقبت کمتر ، حساسیت کمتر به رطوبت ، خشک شدن زودتر و قیمت پایین تر می باشد.

در نهایت با توجه به بودجه و گزینه های بازار، جنسیت و دمای مورد نیاز می توانید به یک انتخاب مناسب برسید

توجه  داشته باشید که کیسه خواب های پر یک فاکتور دیگر به نام Fill Power یا پف شوندگی دارند، هرچه درصد پف شوندگی پَر بیشتر باشد، یعنی آن کیسه خواب هوای بیشتری را حبس می کند و در نتیجه عایق بهتری است. به عبارت ساده تر 1 گرم پر با فیل پاور 900 فضای بیشتری از 1 گرم پر با فیل پاور 700 اشغال می کند. معمولا کیسه خوابها فیل پاور بالای 700 دارند، فیل پاور 900 از مرغوب ترین کیسه خواب ها است

5. اندازه کیسه خواب چقدر است؟

نکته مهمی که معمولا در خرید یکسه خواب به آن توجه نمی شود اندازه خود کیسه خواب است. مثلا قد شما 155 سانتیمتر است، کیسه خوابی تهیه می کنید که قد آن 210 سانتیمتر است، این یعنی فضای خالی زیادی درون کیسه خواب وجود دارد و یعنی دیرتر طول می کشد تا فضای درون کیسه خواب گرم شود. از طرفی ممکن است کیسه خوابی کوچک تهیه کنید که در هنگام خواب به شما آزادی عمل کافی ندهد و بسیار تنگ باشد این خود نیز یک مشکل در هنگام خواب است. پس هنگام خرید کیسه خواب به قد کیسه خواب دقت کنید و متناسب با قد خودتان انتخاب کنید. کیسه خواب های برند دارای سایز می باشند که بر اساس قد و جثه شما می باشد

6. چه شکل کیسه خوابی بهتر است؟

کیسه خواب ها از نظر شکل به سه قسمت تقسیم می شوند، لازم است قبل از خرید بدانید که کیسه خواب از کدام نوع است و مزایا و معایب آن چیست؟

شکل مومیایی: یکی از محبوب ترین شکل ها برای طراحی کیسه خواب است، کمترین میزان هوا درون آن حبس می شود که در نتیجه سریع تر گرم می شود، از نظر وزن به دلیل شکل طراحی به میزان کمتری پارچه و پر/الیاف احتیاج دارد که آنرا سبک تر می کند. از طرفی کمی تنگ تر است که ممکن است برخی نتوانند در آن به راحتی بخوابند اما در کل این فرم محبوب ترین نوع کیسه خواب در بین ماجراجویان و کوهنوردان است. اگر اولویت شما فقط گرما است و در سرمای زیاد قصد استفاده دارید از این مدل تهیه کنید. به شکل فصلی به آن کیسه خواب زمستانی می گویند

شکل مستطیلی: از نظر گرمایشی این مدل کمترین میزان گرمایش را دارد اما از نظر راحتی بیشترین راحتی خواب درون این مدل است. اگر اولویت شما راحتی در خواب و نه گرما از این مدل تهیه کنید. به شکل فصلی به آن کیسه خواب تابستانی می گویند

شکل شبه مستطیلی: از نظری تئوری ترکیبی از دو شکل قبلی است. برای مواقعی که نه سرمای شدید حاکم است و از طرفی کمی آزادی عمل بیشتر در خواب می خواهید این مدل توصیه می شود. به شکل فصلی به آن کیسه خواب سه فصل(از بهار تا پاییز) می گویند

2. در معرض باد نباشید، باد دمای سرمای حسی را سردتر می کند، هرکجا که می خوابید در معرض باد نباشید

3. به لباس خشک درون کیسه خواب بروید، لباس خیس(ناشی از بارش یا عرق کردن) باعث می شود که گرم نشوید. پوشیدن یک جوراب گرم و خشک بسیار کاربردی و مفید است.

4. کلاه بپوشید و قسمت کلاهی شکل کیسه خواب را بپوشانید، 30% گرما از همین نقطه تلف می شود پس مطمون شوید که سر شما دقیقا داخل کیسه خواب است و فقط صورتتان بیرون است. معمولا بندهایی در این نقطه وجود دارد که باید آن را سفت کنید

5. مطمئن شوید که غذای کافی و مقوی خورده اید، اگر غذای کافی نخورده باشید احساس گرما نخواهید داشت

6. مایعات(آب) بنوشید، بدنتان را باید همواره پر آب نگه دارید. بدن کم آب قادر به تولید به گرمای کافی نیست. نوشیدنی های گرم نیز بسیار مفید می باشند

7. الکل در ابتدا حس گرما به شما می دهید اما بعد از بین رفتن اثرات آن حس سرمای بیشتری تجربه می کنید، پس از نوشیدن مایعات الکلی به ویژه در ارتفاعات خودداری کنید

8. تمام تجهیزات مربوط به خوابتان را همیشه و همواره خشک نگه دارید، این یک فاکتور حیاتی است. هرگز کیسه خواب را هنگام حمل در بیرون کوله پشتی نبندید و همیشه در سفرها حتی با یک لایه درای بگ یا پلاستیک آنرا ضدآب کنید که خیس نشود

در آخر به عنوان توصیه بر اساس تجربه شخصی

اگر در تابستان قصد شبمانی در ارتفاعات بالای 4000 متر دارید بهتر است کیسه خوابی تا کامفورت(برای خانم ها) یا حد کامفورت(برای آقایان) منفی پنج درجه سانتیگراد تهیه کنید

این عدد اگر در زمستان قصد کوهنوردی در ارتفاعات بالای 3000 متر دارید چیزی بین 15 تا 20 درجه زیر صفر باید باشد

اگر قصد طبیعت گردی در بهار و پاییز دارید که اغلب در ارتفاعات زیر 4000 متر است این عدد بهتر است چیزی حدود 0 درجه باشد

اگر قصد طبیعت گردی در ارتفاعات زیر 3000 متر در تابستان دارید این عدد چیزی حدود 5 درجه بالای صفر باشد